Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Ziew, perwers, porzyg... O co chodzi? Wyjaśnia profesor Jan Miodek

Profesor Jan Miodek
Prof. Jan Miodek
Prof. Jan Miodek archiwum

Jan Miodek
Rzecz o języku

W jednym z tekstów publicystycznych czytam: „Należy rozumieć, że to zwietrzałe sprawy, które już nikogo nie interesują, po prostu ziew”. A w pewnym wywiadzie: „Już słyszę ten ziew antyPISu”. W innym tekście publicystycznym: „Nie rozumiałem z tego zupełnie nic, ale było to strasznie nieprzyjemne doświadczenie – ten perwers odpowiada za mój dystans do każdej religii”. I jeszcze internetowy wpis: „Jest pokazywany do porzygu”.

Co łączy formy ziew, perwers i porzyg? – Wszystkie one powstały nie przez dodanie jakiejś cząstki do podstawy słowotwórczej, jak dzieje się najczęściej (w ten na przykład sposób za pomocą odpowiednich przyrostków kotka urobiono od kota, przymiotnik łamliwy od czasownika łamać, rzeczownik pilność od przymiotnika pilny, a czasowniki przeczytać, dopisać, usłyszeć za pomocą przedrostków – od serii czytać, pisać, słyszeć), lecz przez jej odcięcie: ziew pochodzi od ziewać (ziewnąć), perwers od perwersji, a porzyg od porzygać (się). Łączy także przywołane wyrazy ich nieobecność w tradycyjnych (papierowych) słownikach. Są neologizmami, choć ziew jako „coś nudnego” pojawia się w różnych tekstach coraz częściej (pamiętam ekspresyjny zapis zieeeeew! jako jednosłowny komentarz podsumowujący w relacji internetowej nudną pierwszą połowę meczu piłkarskiego).

Strukturalnie trzeba zaliczyć do jednego typu formy ziew i porzyg, do drugiego zaś perwers. A dlaczego? – Ano dlatego, że pierwsze dwa uzupełniają regularny od wieków typ derywatów ujemnych (wstecznych), utworzonych przez odcięcie końcówek od czasownikowych podstaw słowotwórczych: ziew od ziewać, porzyg od porzygać (się) – tak jak czołg od czołgać (się), dźwig od dźwigać, zwis od zwisać, siad od siadać, przysiad od przysiadać, unos od unosić, znos od znosić, wynos od wynosić, donos od donosić, wykop od wykopać, podkop od podkopać, wylew od wylewać, dopływ od dopływać, przypływ od przypływać, zalew od zalewać, skon (dzisiejszy zgon) od skonać, uzysk od uzyskać, osiąg od osiągać, wyciąg od wyciągać, zlew od zlewać, przesył od przesyłać, pobór od pobierać, nabór od nabierać, odczyt od odczytać, wypis od wypisać, podpis od podpisać, zapis od zapisać., spływ od spływać, spław od spławiać, spust od spuścić, upust od upuścić, opust od opuścić, suw od suwać, dosuw od dosuwać, przesuw od przesuwać, zsyp od zsypać, wysyp od wysypać, wsad od wsadzać, włam od włamać (się).

Od takich formacji - utworzonych przez ucięcie czasownikowych końcówek – aż się roi w zawodowych odmianach języka. Przyczyną ich produktywności jest nie tylko krótszość w stosunku do tradycyjnych postaci, ale również aspektowa neutralność (tą neutralnością odznaczają się np, osiąg czy uzysk w stosunku do tradycyjnych niedokonanych wariantów osiąganie, uzyskiwanie i dokonanych osiągnięcie, uzyskanie).

Trzecia z przywołanych dzisiaj form – perwers, użyta zamiast funkcjonującej od lat perwersji, to przykład morfologicznej mody na skracanie wyrazów w dowolnych częściach ich składu głoskowego: perwers od perwersji – tak jak szacun od szacunku czy wyprz od wyprzedaży. Siłą napędową takich zachowań morfologicznych jest we współczesnej polszczyźnie slang młodzieżowy, w którym – jak dobrze wiemy – wiodą prym ucięcia w rodzaju siema, nara, dozo, wporzo, spoko, cze, komp, es, Wroc, Wro, bro (czyli „jak się masz, jak się macie, na razie, do zobaczenia, w porządku, spokojnie, cześć, komputer, esemes, Wrocław, browar jako piwo).

od 12 lat
Wideo

echodnia Ksiądz Łukasz Zygmunt o Triduum Paschalnym

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Ziew, perwers, porzyg... O co chodzi? Wyjaśnia profesor Jan Miodek - Wrocław Nasze Miasto

Wróć na wroclaw.naszemiasto.pl Nasze Miasto